Totem Nedir, Nasıl Yapılır?

Totem, ilkel toplumlarda topluluğun ondan türediğine inanılan ve kutsal sayılan hayvan anlamına gelir. Sözlükte ise totem kelimesi “alamet, hikmet” diye geçer. Totemizm olarak adlandırılan bu inanış, Orta Amerika ve Güney Afrika’da tek başına inanılan bir din haline gelmiştir. 

Totemizm inanışına göre; kutsal sayılan hayvana zarar verilemez, hayvan öldürülemez veya hayvandan hiçbir şekilde fayda sağlanamaz. Kutsal sayılan hayvan da insanları korur ve onların iyiliği için yaşar. Totemizm anlayışının bulunduğu topluluklarda, kutsal sayılan hayvanın çoğalması ve neslinin devam etmesi için büyük bir çaba gösterilir. 

Totemizm inancına göre kutsal sayılan hayvanlar ve öğrettiklerine inanılan dersler şu şekildedir;

Ayı: Gücü, yalnızlığı ve odaklanmayı öğretir.

Arı: Çalışkanlığı ve üretkenliği öğretir.

Kelebek: Değişim, dönüşüm ve aşkı öğretir. 

Kedi: Sihir ve büyüyü, algı ve çevikliği öğretir.

Çakal: Tuzaklardan kurtulmayı öğretir.

İnek: Beslenmeyi ve büyümeyi öğretir.

Köpek: Sadakati ve karşılıksız aşkı öğretir.

Yunus: Uyum, iletişim ve güveni öğretir.

Kartal: Cesaret, özgürlük ve manevi dengeyi öğretir.

Fil: Güç, zekâ ve sadakati öğretir.

At: Arkadaşlık, özgürlük ve dayanma gücünü öğretir.

Aslan: Güç, cesaret ve dayanıklılığı öğretir.

Maymun: Enerji ve merakı öğretir.

Baykuş: Büyüyü ve bilgeliği öğretir.

Tavşan: Aşk, ihtiyat ve bereketi öğretir.

Koyun: Affetmenin saflığını öğretir.

Kaplumbağa: Uzun bir ömrü ve fırsatları değerlendirmeyi öğretir.

Kurt: Ruhun özgürlüğünü, disiplini ve sadakati öğretir.

Totemler sadece hayvanlardan seçilmez. Ağaçlar ve bitkiler gibi diğer canlılara da totem olarak inanılabilir. Totem olduğu için ağaçların gövdelerinin kesilmesi, üzerine oturulması yasaktır.

Fakat günümüzde totem kelimesinin anlamı ve totem inancı ilkel kabilelerdekinden tamamıyla farklıdır. Her hangi bir sebep olmadan şekillerden veya siluetlerden fayda ve iyilik beklemek, menfaat sağlamak için kullanılır. Bu düşüncenin gerçek olduğunu kabullenmeyerek bu durumdan medet umma durumuna ise “totem yapmak” adı verilir. Hiçbir dini inanışla ilgisi yoktur ve tamamen batıl inançtır. Bir şekilde o nesnelerin veya durumun uğur getirdiğine inanılır. 

Totem yapmak için öncelikle gerekli olan şey, kişinin bir isteği olmasıdır. Tutulan futbol takımının maçı kazanması, bir oyunda galip gelmeyi, gireceği sınavı başarıyla geçmeyi istemek gibi durumlar sonucunda ortaya çıkar. Fakat kişi isteğinin gerçekleşmesi için bir çabada bulunmuyorsa, yani çaresiz bir durum içindeyse totem yapma durumuna sıkı sıkıya sarılır. Örneğin; tuttuğu takımın maçı kazanması için hiçbir çaresi olmayan kişi tamamıyla yaptığı toteme inanabilir. 

Totemler, yapılış şekillerine göre dörde ayrılır;

1- Sözlü Totemler: Anlamı olan ya da olmayan sözcük ve cümlelerin defalarca tekrarlanmasıdır. Burada önemli olan söylenen sözlerin, gerçekleşmesi dilenen durumu yansıtmasıdır. Örneğin; futbol maçında takımının 3. golü atmasını isteyen kişinin “üç, üç, üç” şeklinde tezahürat yapması, bir kişinin milli piyango çekilişinde çıkmasını istediği sayıyı içinden veya sesli olarak tekrar tekrar söylemesi.

2- Eylemle Yapılan Totemler: Herhangi bir eylem göstererek yapılan totemlerdir. İki farklı şekilde oluşturulur;

• Yapılmaması gereken ama yine de yapılan totemlerdir. Örneğin; sınavdan önce okunmuş su içmek, otobüsün gelmesi için sigara yakmak, sınava girerken uğurlu tokayı takmak ya da tişörtü giymek.

• Yapılması gerektiği halde yapılmayan totemlerdir. Buna örnek olarak da, tuttuğu futbol takımı kazansın diye maçını izlememek, sınavdan bir hafta önce tırnak kesmemek, sınav sonucuna kendisi bakmayıp başkasına baktırmak verilebilir.

3- Düşünceyle Yapılan Totemler: Bu totemler, eyleme geçirilmeden zihinle yapılır. Sadece beyinde düşüncesi vardır. Örneğin; üniversite sınavını kazanma sebebi olarak o gün giydiği tişörtü düşünmek, sevdiği kişiyle beraber olabilmek için sürekli onun hayalini kurmak gibi totemler, düşünceyle yapılan totemlerden bazılarıdır.

4- Birleşik Totemler: Düşünceyle yapılan, eylemle yapılan veya sözel totemlerin en az ikisinin bir arada yapılmasıyla olan totemlerdir. Sınav sonucuna bakarken bir yandan “lütfen, lütfen” diye tekrar etmek, diğer yandan sonucuna arkadaşının bakmasını istemek sözel ve eylemle yapılan totemlerin birleşimine örnek verilebilir.

Bazı görüşlere göre, bireylerin her olayda totemlere inanması ve körü körüne bağlanması, “obsesyon bozukluğu” hastalığına işaret edebilir. Obsesyon, halk arasında takıntı veya saplantı anlamına gelir. Kişinin elinde olmadan düşündüğü, birden bire aklına gelen ve kişiyi rahatsız eden düşünceler takıntı bozukluğuna yol açabilir. Fakat bu hastalık, ileri derecede totemlere inanan kişiler için geçerlidir.